η ιστορία μας

Σέρντιβαν – κοιτάζοντας πίσω, πολύ πίσω
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τους και με την περιγραφή του σχολάρχη Νικομηδείας Μάρκου Κλεώνυμου: « …]οκτώ }}ωρας [ανατολικώτερον τ~ης Νικομηδείας κε~ιται τό χωρίον Σαριδογάνι, σύγκειται δέ […]
Έτσι λοιπόν μπορεί να σταθεί η υπόθεση ότι οι κάτοικοι κατά τον 17ο – 18ο αιώνα μετοίκησαν στο χωριό Σέρντιβαν, όπου κατά τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους διατήρησαν τη γλώσσα, την ενδυμασία καθώς και τα ήθη και έθιμα της πατρίδας τους ως στοιχεία ενδεικτικά της προέλευσης και καταγωγής τους.

Σέρντιβαν – Μάνδρα Τσικούρ
Η βροχή έσβησε τα χνάρια σου κι έμεινε απόηχος των βημάτων, σφήνα στη μνήμη, θρήνος της μέρας που λουζόταν στο μαύρο. Πάντα σε τρόμαζε η υγρή ματιά του ορίζοντα. Στην άκρη του ατέλειωτου δρόμου απόθεσες τις μνήμες, βαρύ φορτίο. Οδεύοντας προς το λευκό η μέρα στρίγκλισε κι ο χρόνος έδεσε με νήμα κόκκινο την τελευταία ελπίδα. […] “Ιώ γενεαί βροτών,ώς υμάς ίσα καί τό μηδέν ζώσας εναριθμώ‘. Αλίμονο γενιές των ανθρώπων !… Εσάς και το μηδέν ένα (το ίδιο) σας έχω!…*
*Σοφοκλής «Οιδίπους Τύραννος»

Μάνδρα Ξάνθης
Έφτασα με τα πολλά στην Ξάνθη. Από κει θάπαιρνα το λεωφορείο για το χωριό που μέναν οι δικοί μου. Την Μάνδρα, εκεί κοντά στο Πόρτο Λάγος. […] Η μάνα μου είπε, πως ήταν οι χαμένοι χωριανοί της από κει απ’ το χωριό της το Αδά Παζάρτης Νεικομηδείας, που δεν είχε ιδέα που είχαν καταφύγει με την προσφυγιά. Και να που βρέθηκαν τώρα, ολότελα στην τύχη! Πάλι καλά. Άλλοι ακόμα ψάχνουν. εξήντα χρόνια από τότε… Ακόμα στο ραδιόφωνο ακούμε εκλήσεις του Ερυθρού σταυρού […]
Ράλλη Κοψίδη. “Πέρα κει στο Κοτζά Ορμάν”
Αρχείο
«ΣΕΡΝΤΙΒΑΝ… ΜΑΝΔΡΑ»

Στο πλαίσιο των προσπαθειών για την ευαισθητοποίηση σε θέματα που αφορούν τη διάδοση και συνέχεια της ιστορικής μνήμης, ξεκίνησε μια εκστρατεία συγκέντρωσης κάθε είδους υλικού που σχετίζεται με την ιστορία του οικισμού.
Το υλικό
Πέραν του υλικού που αναφέρεται στη βιβλιογραφία του βιβλίου «ΣΕΡΝΤΙΒΑΝ», αποδελτιώθηκε από το αρχείο του Κ.Μ.Σ και των ΓΑΚ Ξάνθης το υλικό που αφορούσε τον οικισμό, καταγράφηκαν προσωπικές μαρτυρίες από τους λίγους εναπομείναντες πρόσφυγες της πρώτης γενιάς αλλά και από ορισμένους της δεύτερης, συγκεντρώθηκε και καταγράφηκε υλικό που έτυχε να έχουν στην κατοχή τους πολλοί από τους κατοίκους, αντιγράφηκαν προσωπικά ημερολόγια και τέλος συγκεντρώθηκαν άλλα, ποικίλης μορφής στοιχεία, κυρίως έντυπο σχετικό υλικό.
Επιπλέον, για την ολοκλήρωση του αρχείου, συγκεντρώθηκαν (αλλά και δημιουργήθηκαν νέα, βάση παλαιοτέρων σχεδίων και μαρτυριών) τοπογραφικά και αρχιτεκτονικά σχέδια των κυριοτέρων κτιρίων του Σέρντιβαν, καθώς και χάρτες της περιοχής.
Η σπουδαιότητα του
Η “ιδέα” που συνέλαβε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μάνδρας σίγουρα δεν ήταν πρωτοποριακή. Ήταν, όμως, ειλικρινής, ουσιαστική και επιβεβλημένη ίσως από τις περιστάσεις.
Η διάσωση των μαρτυριών που σχετίζονται με την ιστορία του Σέρντιβαν προέβαλε ως ανάγκη επιτακτική, ακόμη και αν ο εν λόγω οικισμός δε συναντάται στα εγχειρίδια ιστορίας ή δε συνδέεται με κανένα κοσμοϊστορικό γεγονός ή πολιτιστικό επίτευγμα. Ο λόγος ήταν απλός: οι μνήμες είναι άρρηκτα δεμένες με τα πρόσωπα. Και τα πρόσωπα εκλείπουν ολοένα.
Συνεχείς προσπάθειες
Το έργο στο σύνολό του, κινείται γύρω από έναν άξονα: τη διατήρηση της μνήμης με κωδικοποίηση και προβολή της πρωτογενούς πληροφορίας. Ο αρχικός στόχος έχει εν μέρη επιτευχθεί. Το υλικό που έχει συγκεντρωθεί βρίσκεται αποθηκευμένο. Οι συνθήκες αποθήκευσης τους είναι οι κατάλληλες. Ο σύλλογος φρόντισε και συντήρησε αγιογραφίες που οι κάτοικοι έφεραν μαζί τους κατά την μικρασιατική καταστροφή, ενώ συνεχίζεται η έρευνα και καταγραφή νέου υλικού.
Ταυτόχρονα, δε κάτοικοι του χωριού με δική τους πρωτοβουλία συντηρούν και ερευνούν για υλικό που θα ήταν πολύτιμο για την ιστορία του χωριού.
Με την υποστήριξη και του ΔΗΜΟΥ ΑΒΔΗΡΩΝ, το Ιστορικό & Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης, σε συνεργασία με την Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Ξάνθης, θέλοντας να συμβάλει στη διάσωση της ζωντανής μνήμης του τόπου μας, επεξεργάστηκε το 1ο αρχείο προφορικών μαρτυριών «ΣΕΡΝΤΙΒΑΝ ΜΑΝΔΡΑ».
Σ’ αυτή την «Τράπεζα Μνήμης» έχουν κατατεθεί ηχογραφημένες και βιντεοσκοπημένες αφηγήσεις ζωής καθώς και φωτογραφικό και αρχειακό υλικό. Σκοπός της συλλογής είναι να διασωθούν για τις μελλοντικές γενιές σημαντικές πτυχές της τοπικής ιστορίας και να διατεθούν στο ευρύτερο κοινό για ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς, σύμφωνα πάντα με τις επιθυμίες των αφηγητών.
Πασχάλης Ξανθόπουλος,
Ξάνθη 2020
Διευθυντής του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης.
